Trở về sau chuyến công tác Thái Nguyên, Phó Viện trưởng Viện Kiến trúc Qui hoạch đô thị và nông thôn (Bộ Xây dựng), một trong những người có trách nhiệm chính chuẩn bị nội dung phương án mở rộng Thủ đô đã thành hiện thực vừa qua, hiện là khách mời của Hội đồng tuyển chọn tư vấn qui hoạch Hà Nội mở rộng, đồng thời là Tổng Biên tập Tạp chí Qui hoạch Xây dựng – KTS Ngô Trung Hải, khá ngạc nhiên khi đọc câu nói được đồng nghiệp để trong ngoặc kép được cho là do ông phát ngôn. Ông bày tỏ thái độ trước việc này như sau: 

 

 Làm sao có chuyện chen ngang?

 

Tôi rất tiếc vì câu nói được cho là của tôi về việc lựa chọn tư vấn Nhật Bản, Hà Lan hay Posco E&C trong bài Nói thẳng về những dự án quy hoạch Hà Nội hoàn toàn không đúng sự thật.

 

Tôi chưa hề nói như vậy và tác giả của bài này cũng đã thừa nhận điều đó khi trao đổi điện thoại với tôi lúc 18:30 ngày 13/9/2008 – ba ngày sau khi bài đó đăng tải trên Tuần Việt Nam. Một số bạn bè cũng nhận ra đó không phải cách nói, suy nghĩ của tôi và họ rất lấy làm lạ về việc này. Cũng có thể có sự nhầm lẫn nào đó khi hiểu về vấn đề này.

 

Quan điểm của tôi rất rõ ràng khi VietNamNet phỏng vấn trước đây (8/8/2008) về việc lựa chọn tư vấn quốc tế. Đó là công việc được tiến hành hết sức công bằng khi Hội đồng tuyển chọn được lập với đại diện của các Hội nghề nghiệp và các chuyên gia có trình độ, đại diện cho các cơ quan của Hà Nội và Bộ chủ quản.

Chưa bao giờ việc lựa chọn lại được tiến hành theo phương thức này, từ công đoạn mời tham gia, đến mở hồ sơ có sự hiện diện của các tư vấn cho đến thành lập Tổ chuẩn bị cho Hội đồng tuyển chọn quóc gia và các tư vấn quốc tế được báo cáo trước Hội đồng và trực tiếp báo cáo với Chính phủ.

Quá trình này công khai, có trách nhiệm và trình tự đúng theo qui định, thậm chí nhiều chuyên gia lại cho là hơi cẩn thận khi việc này Thủ tướng đã giao cho Bộ trưởng Bộ Xây dựng quyết định chọn lựa tư vấn khi đủ điều kiện.

 

Tôn trọng, trân trọng các ý kiến của các chuyên gia tư vấn quốc tế khi nhìn vào hồ sơ tham gia của họ. Những suy nghĩ sắc sảo, bài bản và hội tụ được những tri thức thế giới về lĩnh vực quy hoạch đô thị hiện đại thể hiện qua các bộ hồ sơ đã chứng tỏ sức hấp dẫn lớn về một đồ án quy hoạch cho một Thủ đô mới như Hà Nội trong thế kỉ này.

 

Làm sao có thể nghĩ về việc "chen ngang" của một tư vấn này hay tư vấn khác khi họ là những tập hợp công ty lớn tham dự lời mời của phía Việt Nam? Tôi rất buồn khi có người lại ghép những từ này vào câu nói của tôi, thậm chí dùng những ngôn từ không chấp nhận được, thiếu tôn trọng khi nói về người khác khi gọi ai đó là “kẻ”.

 

Chuyện rất nhỏ, chỉ là việc hoàn toàn không có được dựng lên nhằm chứng minh cho chuyện gì đó, nhưng sự thật cần được tôn trọng, nhất là trên diễn đàn công luận.

 

Thời gian không còn nhiều, theo tôi qui hoạch Hà Nội phải làm sao để khỏi tốn thời gian chỉnh sửa trong tương lai, trở thành động lực hay đủ sức lôi cuốn các dự án đầu tư lớn, nhỏ nhằm nhanh chóng xây dựng Thủ đô vốn đang bộn bề nhiều việc. Không thể để công việc lại thêm bề bộn với những luồng ý kiến không xuất phát vì xây dựng, vì Hà Nội.

 

Thủ đô Paris đã có nhiều quyết định táo báo khi lựa chọn các đồ án độc đáo mà giá trị của nó chỉ bộc lộ rõ dần khi thời gian chứng minh. Một tháp Eiffel, một trung tâm Pompidou, một Pyramid ở Bảo tàng Louvre hay một “Khải hoàn môn” mới của nước Pháp ở La Defense. Một sân vận động “tổ chim” ở Bắc Kinh rực rỡ dưới ánh sáng của ngọn lửa Olympic mang đến các giá trị thẩm mỹ, tinh thần lớn cho các Siêu đô thị này.

 

Lựa chọn tư vấn quốc tế thực hiện đồ án Qui hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội là một trong những việc quan trọng hàng đầu sau khi mở rộng Thủ đô. Công việc này sẽ không chỉ dừng lại sau khi đồ án được phê chuẩn mà còn tiếp tục được điều chỉnh tùy theo từng giai đoạn phát triển đô thị cho phù hợp với thực tế phát triển của đô thị đó. 

 

Tuy nhiên, tầm nhìn lâu dài - bản tuyên bố về hình ảnh của đô thị trong tương lai, thường được duy trì và tiếp tục làm đẹp hơn đó khi trình độ nhận thức, khả năng kinh tế và sự phát triển tiến bộ của cư dân đô thị đó được nâng cao lên.

 

Chính vì sự quan trọng đó, Chính phủ đã chỉ đạo chuẩn bị kế hoạch cho việc lập qui hoạch chung cho Thủ đô Hà Nội ngay từ khi nghiên cứu mở rộng ranh giới hành chính Thủ đô Hà Nội, trình Quốc Hội phê chuẩn để đảm bảo được ý tưởng tốt đẹp về một Hà Nội đủ sức phát triển, thịnh vượng và bền vững.

 

Song, qui hoạch có sự phối hợp tham gia (Participartory Planning) sẽ làm giá trị của đồ án tăng lên rất nhiều và nó ngày càng trở nên quan trọng khi xã hội đô thị có nhiều thành phần cư dân – có thế tập hợp thành nhiều nhóm lợi ích khác nhau trong đô thị (interest group).

 

Chính vì điều quan trọng nhất là đô thị là ngôi nhà chung của hàng chục vạn đến chục triệu người, không phải của riêng ai cả nên việc chia sẻ tiềm năng cũng như huy động tiềm lực của các tập hợp nhóm lợi ích này rất cần có sự tham gia của các bên liên quan, gồm: cộng đồng, các nhà hoạch định chính sách, các nhà đầu tư, các nhà quản lý quốc gia và không thể thiếu vai trò của nhà qui hoạch đô thị - thường đứng giữa (mediator), cân bằng các nhóm lợi ích này.

 

Từ khi hòa bình lập lại, Hà Nội đã có nhiều đồ án qui hoạch chung với sự giúp đỡ của chuyên gia qui hoạch từ Leningrad (Liên Xô cũ) cũng như sự phối hợp một phần của chuyên gia qui hoạch SOM, OMA (Hà Lan) và Nikken Seikkei (Nhật Bản)... Những đồ án này chuyên gia nước ngòai thường đóng vai trò chính hoặc phối hợp, còn chuyên gia Việt Nam luôn giữ vai trò đối tác trong nước hoặc đồng chủ nhiệm đồ án.

Cấu trúc Hà Nội ngày nay phản ánh nhiều tư tưởng, cách tổ chức không gian của khá nhiều thế hệ chuyên gia trong nước và quốc tế. Ví dụ: Trục trung tâm Tây Hồ Tây là ý tưởng của các chuyên gia Việt nam khi chuyển từ trục đường chéo Tây Hồ về thành trục vuông góc (với vành đai 3); trục Láng – Hòa Lạc đang dần hình thành một trong những trục đô thị quan trọng và hiện đại là ý tưởng của lãnh đạo Đảng và Chính phủ cho đến các nhà qui hoạch đô thị và nhà đầu tư...

 

Năng lực tư vấn chuyên nghiệp đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc này. Họ thực hiện hợp đồng với những yêu cầu của bên đặt hàng và dùng hết khả năng của mình để thực hiện, không được phép lồng ghép những ý định làm lợi cho chính mình hoặc không đáp ứng hết yêu cầu của chủ đầu tư.

 

Cũng như, khi một cầu thủ bóng đá chuyên nghiệp khoác áo MU thì chuyển sang câu lạc bộ khác thi đấu với MU, không thể lấy tình cảm trước đây làm ảnh hưởng đến câu lạc bộ mình đang thực hiện dưới một hợp đồng.

 

Nói đến sự tham gia, không có nghĩa là không có định hướng của những người đại diện cho Chính phủ, chính quyền đô thị và họ có trách nhiệm chuyển những mong muốn tốt đẹp, chính đáng của cộng đồng vào thành một ý tưởng phát triển tốt nhất thể hiện qua những qui hoạch, chính sách và kế hoạch đầu tư cũng như quản lý phát triển trong thực tế. Cần nắm vững định chế này để tránh hiểu khái niệm tham gia bằng quyền lực một cách đơn giản như một số ý kiến đã nêu.

 

Các cơ quan được Chính phủ giao chủ trì và trực tiếp lựa chọn các tư vấn thực hiện qui hoạch Thủ đô là cơ quan có trách nhiệm thực hiện việc này. Chúng ta cần tôn trọng pháp luật và tôn trọng các cơ quan thực thi pháp luật vì đây là việc chung của quốc gia, cần có các cơ quan chuyên môn có trách nhiệm trước hết với lịch sử và người dân của chính Thủ đô cũng như cả nước.

 

KTS Ngô Trung Hải ( Vietnamnet, 16.9.08)